Một bài viết giúp bạn hiểu ngay DAO: Thí nghiệm dân chủ trên blockchain

Nói đến DAO (Tổ chức Tự trị Phi tập trung), nhiều người vẫn cảm thấy mơ hồ. Thực ra nói đơn giản, DAO chính là một “công ty” không có CEO, không có hội đồng quản trị - mọi quyết định đều dựa vào biểu quyết của cộng đồng.

DAO thực chất là gì?

Các công ty truyền thống do một số ít người điều hành, còn DAO thì hoàn toàn ngược lại: thành viên nắm giữ token quản trị sẽ có quyền biểu quyết quyết định dự án phát triển như thế nào. Ví dụ, người nắm giữ token UNI của Uniswap có thể biểu quyết quyết định phí nền tảng, tính năng mới,… mà không có “trung gian ăn chênh lệch”.

Mô hình này nghe thì rất dân chủ, nhưng khi vận hành vẫn có vấn đề: nếu phần lớn token tập trung vào tay một số “cá voi”, thì “dân chủ” sẽ thành thiểu số quyết định tất cả. Nhưng dù sao đi nữa, DAO vẫn đại diện cho một mô hình tổ chức hoàn toàn mới.

DAO có những loại nào?

Protocol DAO: Dùng để tự quản lý các dự án DeFi, ví dụ như Uniswap, Aave.

Venture DAO: Một nhóm người liên kết lại cùng đầu tư dự án mới. Việc trước đây chỉ dân đầu tư chuyên nghiệp làm được, giờ cá nhân nhỏ lẻ cũng có thể tham gia.

Social DAO: Như Bored Ape Yacht Club, chỉ ai sở hữu BAYC NFT mới vào được. Bản chất là một câu lạc bộ giao lưu cao cấp.

Collectible DAO: Góp vốn mua NFT giá “trên trời”, ví dụ ConstitutionDAO từng định mua bản gốc Hiến pháp Mỹ (dù cuối cùng không thành công nhưng vẫn gọi vốn được 47 triệu USD).

Grant DAO: Gây quỹ cho dự án mới, kiểu như đầu tư mạo hiểm nhưng dân chủ hơn.

Các ví dụ DAO nổi bật

Uniswap: Sàn giao dịch phi tập trung lớn nhất, người nắm giữ UNI quyết định mọi thứ, kể cả việc triển khai lên Polygon để giảm phí gas.

Aave: Giao thức cho vay, token AAVE mang tới quyền biểu quyết thực sự. Đặc biệt còn có cơ chế “Guardian” - người được bầu có quyền dừng các đề xuất nguy hiểm.

Decentraland: Dự án metaverse, người nắm giữ MANA biểu quyết quyết định NFT nào được lên sàn, quản lý tài sản ảo ra sao.

OpenDAO: “Phúc lợi thiên hạ”, năm 2021 tặng miễn phí token SOS cho người dùng OpenSea, còn lên kế hoạch dùng 20% quỹ bồi thường cho nạn nhân bị lừa đảo NFT.

Ưu điểm vs Nhược điểm của DAO

Ưu điểm:

• Dân chủ, minh bạch, mọi lịch sử biểu quyết đều ghi trên blockchain, không thể chỉnh sửa
• Phân tán rủi ro, thất bại thì cùng chịu
• Gia nhập dễ, chỉ cần có tiền mua token là tham gia được
• Cộng đồng tham gia mạnh, dễ tạo hiệu ứng fan

Nhược điểm:

• Khó quản lý, không biết tìm ai chịu trách nhiệm
• Quyền lực vẫn có thể tập trung (token tập trung vào cá mập)
• Hiệu quả quản trị thấp, việc gì cũng phải bỏ phiếu
• Nếu code bị lỗi thì “toang” hết (đã có nhiều DAO phá sản vì lý do này)
• Khung pháp lý còn rất mơ hồ

Cách tham gia DAO?

Muốn tham gia: Tìm DAO bạn quan tâm, mua token của họ, tham gia cộng đồng Discord, tham gia biểu quyết là xong.

Muốn tạo DAO: Tập hợp người cùng chí hướng, phát hành token cho mọi người, thiết lập quy tắc biểu quyết là đủ.

Muốn đầu tư: Mua token quản trị của DAO trên sàn, tức là cược vào tương lai dự án.

Tương lai sẽ ra sao?

DAO thực sự rất thú vị, nhưng hiện tại vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm. Khi Web3 phổ biến hơn, ngày càng nhiều người sẽ hiểu rõ mô hình này. Vấn đề là các nhà phát triển phải giải quyết rủi ro về code, vùng xám pháp lý và hiệu suất quản trị thấp.

Tóm lại: DAO là cuộc thử nghiệm xã hội thú vị nhất trên blockchain, vừa mang tinh thần dân chủ vừa có cơ hội đầu tư, nhưng rủi ro cũng không nhỏ. Ai quan tâm nên thử với số tiền nhỏ trước, đừng “all in” một phát.